Coğrafya Öğretmeni/Yazar Doğu ATEŞ

Gezegenimiz Ciddi Tehdit Altında! BREZİLYA’nın Amazon yağmur ormanları bu yıl rekor sayıda yangına tanıklık etti. Bu noktada akla gelen ilk soru; Amazon yağmur ormanları yangını nasıl başladı ve ne zamandır yanıyor? oluyor. Amazon yağmur ormanları, NASA ve NOAA uydularındaki uzaydan gelen geniş çaplı alevler ve duman görüntüleri ile gündeme geldi. Ulusal Uzay Araştırmaları Enstitüsü (INPE) uydu verilerine göre, yangınlar 2018’deki aynı döneme göre yüzde 83 artış gösterdi. Uzay ajansı, uydu verilerinin Ocak 2019’dan bu yana 72.000’den fazla yangın tespit ettiğini bildirdi. Yoğun duman, Pazartesi günü Brezilya’nın en büyük şehri São Paulo’da 1700 mil uzakta havanın gündüz vakti kararmasına neden oldu. Dünyanın en büyük yağmur ormanları olan Amazon ormanları, büyük bir karbon yutağı kaynağı olması nedeni ile küresel ısınma tehdidi karşısındaki en büyük doğal silahımız. Küresel ısınmanın gezegenimiz için ne denli tehlikeli boyutlara geldiğini göreceğiniz her bir derecelik artış ile yaşayacaklarımızı özetleyen makaleye aşağıdan ulaşabilirsiniz. Climatempo meteorologlarından Josélia Pegorim, şunları söyledi: “Duman São Paulo eyaletindeki yangınlardan değil, Rondônia ve Bolivya’da birkaç gündür devam eden çok yoğun ve geniş yangınlardan geldi. “Soğuk cephe rüzgarların yönünü değiştirdi ve bu dumanı São Paulo’ya taşıdı.” Bu orman yangınlarından bazılarından kaynaklanan duman, NASA tarafından yayınlanan uydu görüntülerinde de tespit edildi. Amazon yağmur ormanları yangınları nasıl başladı? Özellikle kırsal alanda çıkan kontrol edilmesi güç…

Rusya’nın Sibirya bölgesinde 6 gün önce çıkan yangın nedeniyle 3 milyon hektarlık orman kül oldu. Rusya’nın Sibirya bölgesinde çıkan orman yangını, itfaiye ekiplerinin müdahalelerine rağmen 6 gündür hız kesmeden devam ediyor. Yangının söndürülmesi için yoğun çaba sarf edilirken şiddetli rüzgarın da etkisiyle büyüyen yangın, Ural ve Volga bölgelerine kadar ulaştı. Yangın nedeniyle birçok orman canlısı telef olurken yerleşim alanları da tehdit altında. Rusya Sağlık Bakanlığı, duman zehirlenmesi ihtimaline karşı afet bölgesindeki kasabalara maske gönderdi. Yangının ulaştığı köyler ise Rusya Acil Durumlar Bakanlığı ekipleri tarafından tahliye edildi. Havadan müdahale ile desteklenen çalışmalara rağmen yangının söndürülememesi vatandaşların büyük bir kampanya başlatmasına neden oldu. Gönüllüler, Sibirya’daki orman yangınının söndürülmesi için görevli ekipler ile beraber çalışıyor.  Yağmur yağmazsa söndürülemeyecek  Rus basınına demeç veren Sibirya’daki Krasnoyarsk Bölgesi’nin Valisi Aleksandr Uss, çıkan yangın nedeniyle bölgedeki doğal hayatın tehdit altında olduğunu ve bölge ikliminin bu yangından etkileneceğini ifade etti. Uss, yangın söndürme çalışmalarında 12 ton su taşıma kapasitesi olan Be-200 tipi uçaklar ile müdahale edildiğini fakat çabaların yeterli olmadığını söyledi. Yangının söndürülmesi için büyük çaba sarf edildiğini artık tek çarenin yağışlar olacağını ifade eden bölge valisi, yağmur yağmaması halinde yangını uzun bir süre kontrol edemeyeceklerini sözlerine ekledi.

Muğla’nın ciğerleri yandı, Dalaman’dan yükselen alevler Fethiye’ye sıçradı Muğla’nın Dalaman ilçesindeki ormanlık alanda dün (10 Temmuz) öğle saatlerinde başlayan yangın rüzgarın da etkisiyle gittikçe büyüdü. Yangın Fethiye’ye sıçradı.  Orman yangını sonrası harekete geçen Muğla Valiliği ve İl Jandarma Komutanlığı ekipleri ile Orman Bölge Müdürlüğü koordinesindeki orman yangınlarıyla mücadele ekipleri, 13 dakika sonra Karaağaç mevkisi Kızılçam Koru Ormanları’nın bulunduğu alandaki alevlere ilk müdahaleyi gerçekleştirdi. Yangın sonrası bölgeye ulaşan 520 personel, 105 arazöz, 18 dozer ve iş makinesiyle söndürme çalışmalarını gece boyu sürdürdü. Sabahın ilk ışıklarıyla hava araçları da bölgede çalışmalara yeniden başladı. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli’de Rusya’daki temaslarının ardından bölgeye gitti. Bakan Pakdemirli yangının tamamen kontrol altına alındığını belirtti. Herhangi bir can kaybının yaşanmadığı yangında, faaliyette olmayan bir butik otelin tahliye edildiği, söndürme çalışmalarına katılan bir arazözün yandığı, bazı iş makinelerinin zarar gördüğü öğrenildi. Muğla Valisi Esengül Civelek, Fethiye ilçesine kadar yayılan yangınla ilgili oluşturulan kriz merkezinde çalışmaları yönetiyor. Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Gürün de çalışmaları takip ediyor.  İki mahalle boşaltıldı Karacaağaç Mahallesi’nde başlayan yangın nedeniyle komşu Kayadibi ve Taşlıca mahalleleri boşaltıldı. Jandarma ve Orman İşletme Müdürlüğü ekipleri anonslar yaparak alevlerin tehdit ettiği mahalle sakinlerinden evlerini boşaltmalarını istedi. Ekiplerin çalışmasıyla her iki mahalledeki 34 ev tedbir amaçlı tahliye…

Bu çalışmada Doğu Karadeniz’de kış ve bahar aylarında görülen orman yangınlarının bölgedeki hava şartlarıyla ilgisi, 7 Ocak 2017 tarihinde Çamburnu’nda gerçekleşen orman yangını örneğinde incelenmiştir. Çalışmanın temel amacı, kış ve ilkbahar mevsimlerinde meteorolojik değişkenlerin oluşturduğu hava tiplerinden hangilerinin orman yangınlarını denetlediğinin belirlenmesidir. Örnek olay olarak seçilen orman yangınından önceki yaklaşık 5 haftanın saatlik meteorolojik verileri incelenerek yangın koşullarının hazırlanmasında etkili olabilecek olasılıklar değerlendirilmiştir. Ayrıca ormanı oluşturan unsurların ve orman altı organik artıkların yangına karşı hassasiyetini arttıran hava şartları da belirlenmiştir. Eş zamanlı olarak yağışın olmadığı, bağıl nemin düşük olduğu, sıcaklığın mevsim şartlarına göre oldukça yüksek olduğu, rüzgârın güney sektörden estiği ve rüzgâr hızının fazla olduğu dönemlerde yangın için gerekli koşulların oluştuğu görülmüştür. Bu koşulların ise fön rüzgârlarının etkili olduğu dönemlerde ortaya çıktığı gözlenmiştir. Nitekim incelenen Çamburnu orman yangınından önceki günlerde fön oluşturan hava dolaşımının görüldüğü ve fönlü havanın tüm özelliklerinin yangından önceki hafta boyunca yaşandığı belirlenmiştir. Yangın riskinin fönlü günlerde arttığı, FWI çıktılarıyla ayrıca doğrulanmıştır. Makalenin tamamına erişmek için tıklayınız: Meteorolojik Koşulların Doğu Karadeniz’de Kış ve İlkbahar Aylarında Görülen Orman Yangınlarına Etkisi: Çamburnu (Sürmene) Orman Yangını Örneği